NGOẠI GIAO ĐA PHƯƠNG THÍCH ỨNG VỚI NHỮNG THÁCH THỨC MỚI

Bài viết tuyên truyền chào mừng Kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng 8 và Quốc khánh 2/9

Cách mạng Tháng Tám 1945 không chỉ là một trang sử hào hùng mà còn là nguồn cảm hứng bất tận, là kim chỉ nam cho sự phát triển của Việt Nam. Đặc biệt, tinh thần độc lập, tự chủ, sức mạnh đại đoàn kết và khả năng tận dụng thời cơ đã giúp Việt Nam vượt qua mọi khó khăn, thử thách và đạt được những thành tựu to lớn. Những bài học quý báu từ Cách mạng Tháng Tám vẫn còn nguyên giá trị và được Đảng, Nhà nước ta vận dụng một cách sáng tạo trong công cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế. Tinh thần độc lập, tự chủ kết hợp với việc phát huy sức mạnh tổng hợp của dân tộc đã giúp Việt Nam đạt được những thành tựu ngoại giao, nổi bật qua kênh ngoại giao đa phương.

         Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đặt nền móng cho chính sách ngoại giao đa phương của Việt Nam. Trên cơ sở xác định đây là ưu tiên của nền ngoại giao mới, Việt Nam sẵn sàng thực thi chính sách mở cửa và hợp tác trong mọi lĩnh vực; chấp nhận tham gia mọi tổ chức hợp tác kinh tế quốc tế dưới sự lãnh đạo của Liên hợp quốc[1]. Đến nay, tư tưởng coi trọng hợp tác đa phương này đã được Đảng ta kế thừa và phát triển, thể hiện rõ nét qua các chủ trương và định hướng đối ngoại đa phương trong từng giai đoạn phát triển của đất nước. Sự thay đổi trong tư duy đối ngoại của Việt Nam bắt nguồn từ Nghị quyết số 13/NQ-TW ngày 20/5/1988, với chủ trương “thêm bạn, bớt thù”, đặt nền móng cho chính sách “đa phương hóa, đa dạng hóa” sau này. Chủ trương này đã được phát triển và nâng tầm qua các kỳ Đại hội Đảng bao gồm Đại hội X (2006) và Đại hội XI (2011) xác định Việt Nam tập trung vào việc “tham gia” vào các thể chế đa phương; Đại hội XII (2016) và Đại hội XIII (2021) xác định nội hàm đối ngoại đa phương được nâng cấp thành “chủ động, tích cực tham gia, phát huy vai trò, đóng góp xây dựng định hình các thể chế đa phương và trật tự chính trị - kinh tế quốc tế”. Đặc biệt, Chỉ thị số 25-CT/TW ngày 8/8/2018 đã bổ sung định hướng chiến lược là “nỗ lực vươn lên đóng vai trò nòng cốt, dẫn dắt hoặc hòa giải tại các diễn đàn, tổ chức đa phương có tầm quan trọng chiến lược”. Trong Văn kiện Đại hội XIII của Đảng, Việt Nam đã xác định ngoại giao đa phương là một nội dung quan trọng với việc sử dụng nhiều lần cụm từ “nâng tầm đối ngoại đa phương”.

         Hiện nay cộng đồng quốc tế đang phải đối mặt với nhiều thách thức an ninh chồng chéo do biến động kinh tế và địa chính trị có nguy cơ làm gia tăng cạnh tranh chiến lược, căng thẳng thương mại và xung đột. Ngoài ra, các thách thức toàn cầu do biến đổi khí hậu, an ninh năng lượng, an ninh lương thực và các vấn đề sức khỏe cũng ngày càng biến đổi nhanh chóng và trở nên phức tạp. Những thách thức này không chỉ đặt ra áp lực trong cách tiếp cận đơn phương thông qua các giải pháp quốc gia mà còn mở ra xu hướng dịch chuyển sang hợp tác đa phương. Việt Nam đã và đang chủ động tích cực tham gia giải quyết các vấn đề khu vực, toàn cầu, đẩy mạnh và nâng tầm đối ngoại đa phương, có nhiều đóng góp quan trọng tại các tổ chức quốc tế, diễn đàn đa phương.

         Thứ nhất, Việt Nam đã có những đóng góp hiệu quả tại UN. Trong hai nhiệm kỳ làm Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an (2008-2009 và 2020-2021), Việt Nam đã thể hiện vai trò và trách nhiệm cao, đóng góp trực tiếp vào các nỗ lực duy trì hòa bình và an ninh. Cụ thể, Việt Nam đã thúc đẩy đối thoại, giải quyết xung đột, chống khủng bố và tăng cường hợp tác giữa UN với các tổ chức khu vực. Việt Nam cũng đưa ra nhiều sáng kiến, điển hình là Tuyên bố Chủ tịch về tôn trọng Hiến chương và về giải quyết hậu quả bom mìn sau chiến tranh. Để ứng phó với các thách thức an ninh phi truyền thống, từ năm 2014, Việt Nam đã đóng góp tích cực vào hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc tại Nam Sudan, Cộng hòa Trung Phi và khu vực Abyei. Các cán bộ Việt Nam đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, góp phần lan tỏa hình ảnh tốt đẹp về đất nước. Ngoài ra, trong trận động đất tại Thổ Nhĩ Kỳ vào tháng 2/2023, Việt Nam đã cử một trong những lực lượng tìm kiếm cứu hộ đầu tiên, thể hiện cam kết mạnh mẽ đối với các sứ mệnh nhân đạo toàn cầu.

         Thứ hai, trong khuôn khổ ASEAN, Việt Nam đã thúc đẩy các sáng kiến hợp tác để giải quyết các thách thức an ninh phi truyền thống. Việt Nam đã đóng góp vào việc tăng cường hợp tác chống khủng bố và tội phạm xuyên quốc gia, đảm bảo an ninh mạng và tăng cường năng lực thích ứng và giảm thiểu rủi ro thiên tai. Việt Nam coi ASEAN là ưu tiên đối ngoại và tham gia tích cực vào các cơ chế như Hội nghị quan chức cấp cao ASEAN (SOMTC) và Hội nghị Bộ trưởng ASEAN về phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia (AMMTC). Bộ Công an Việt Nam đã đề xuất nhiều sáng kiến để thúc đẩy trao đổi thông tin, kinh nghiệm và đào tạo cán bộ. Việt Nam đăng cai Hội nghị AMMTC lần thứ 14 vào năm 2020 chứng minh vai trò chủ động góp phần giải quyết các vấn đề phức tạp và nâng cao vị thế trên trường quốc tế.

         Đối với vấn đề an ninh mạng, Việt Nam đã thúc đẩy các hoạt động xây dựng năng lực và chia sẻ thông tin. Trong khuôn khổ Bộ trưởng ASEAN về an ninh mạng lần thứ 6 (AMCC-6), Việt Nam đề xuất một số nội dung Chiến lược để tạo sự đột phá và hiệu quả trong hợp tác an ninh mạng của ASEAN. Các nước thành viên ASEAN tiếp tục tăng cường hợp tác nâng cao năng lực bảo vệ Cơ sở hạ tầng thông tin trọng yếu thông qua tổ chức diễn tập chung phòng, chống tấn công mạng, ứng cứu khắc phục sự cố an ninh mạng; tập huấn nâng cao năng lực cho các nhà quản lý, vận hành. Ngoài ra, các nước thành viên nỗ lực thiết lập cơ chế và xây dựng kế hoạch hợp tác đào tạo chung, dài hạn trong ASEAN theo hướng chuyên sâu, đào tạo chuyên gia và cán bộ nguồn; ưu tiên tập trung một số lĩnh vực quan trọng như: xây dựng pháp luật; điều tra số, phục hồi, phân tích dữ liệu, chứng cứ điện tử; phòng, chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, tội phạm rửa tiền; quản lý thông tin xấu độc; bảo vệ dữ liệu cá nhân... nhằm tiến tới xây dựng “không gian mạng tự cường trong ASEAN”.

         Thứ ba, trong các hợp tác song phương và đa phương khác, Việt Nam đã thể hiện cam kết mạnh mẽ trong ứng phó với biến đổi khí hậu với mục tiêu Net Zero vào năm 2050 tại COP26, đồng thời cụ thể hóa bằng các chiến lược và quy hoạch quốc gia.

         Về an ninh lương thực, Việt Nam, với vị thế là một trong những nước xuất khẩu nông sản hàng đầu, cam kết duy trì xuất khẩu gạo ổn định, đóng góp vào an ninh lương thực toàn cầu. Việt Nam bảo đảm an ninh lương thực thông qua các chương trình hợp tác Nam - Nam, hợp tác ba bên với sự hỗ trợ, đồng hành của các đối tác quốc tế song phương và đa phương...

         Trong hợp tác y tế quốc tế, Việt Nam đã chia sẻ kinh nghiệm trong việc kiểm soát dịch bệnh, đặc biệt là trong đại dịch COVID-19, và tăng cường hợp tác với các tổ chức và quốc gia khác để phòng chống dịch bệnh hiệu quả.

         Việt Nam, với tư cách là một thành viên tích cực, đã chứng minh được giá trị của việc tham gia vào các cơ chế đa phương. Việt Nam đã có nhiều đóng góp tích cực và hiệu quả vào các tổ chức khu vực và quốc tế, qua đó không chỉ giúp giải quyết các thách thức an ninh toàn cầu mà còn thể hiện năng lực và trách nhiệm của Việt Nam đối với hòa bình, ổn định và thịnh vượng chung của thế giới. Ngoại giao đa phương của Việt Nam đang đóng góp có hiệu quả trong các thể chế quốc tế cả ở quy mô toàn cầu và khu vực. Ở cấp độ khu vực, bên cạnh đóng góp của Việt Nam trong nội khối ASEAN, Việt Nam còn là thành viên chủ động, tích cực và có trách nhiệm trong các hoạt động ngoại khối của ASEAN, điển hình là các cơ chế an ninh - chính trị và kinh tế đa phương do ASEAN dẫn dắt. Ở cấp độ toàn cầu, Việt Nam cũng chủ động tham gia trong nhiều cơ chế đa phương, hoàn thành tốt các trọng trách tại các tổ chức, diễn đàn quốc tế. Trong những năm gần đây, Việt Nam đã có một số chuyên gia được bầu vào các cơ quan quan trọng của tổ chức quốc tế như Liên minh Viễn thông quốc tế (ITU) và Liên Hợp Quốc. Trong thời gian tới, Việt Nam cần tiếp tục chủ động nắm bắt và thực hiện đầy đủ nghĩa vụ, trách nhiệm khi tham gia các cơ chế hợp tác đa phương.