Hợp tác kinh tế Ấn Độ - ASEAN trong chính sách hành động hướng đông của Ấn Độ

Trong bối cảnh thế giới đang chứng kiến sự dịch chuyển nhanh chóng của các trật tự địa kinh tế toàn cầu, khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương ngày càng nổi lên như một trung tâm chiến lược mới, nơi hội tụ các lợi ích chồng lấn về chính trị, an ninh, kinh tế và văn hóa. Sự trỗi dậy của các cường quốc khu vực và toàn cầu, sự cạnh tranh chiến lược ngày càng gay gắt, cùng với các biến động về một trật tự luật lệ, đã khiến các quốc gia đặc biệt là nền kinh tế mới nổi buộc phải điều chỉnh lại chiến lược đối ngoại nhằm thích ứng linh hoạt, tăng cường hội nhập và củng cố vai trò quốc gia trên bình diện khu vực và toàn cầu.

Trong tiến trình ấy, Ấn Độ – một cường quốc đang lên với nền kinh tế lớn thứ năm thế giới và thế ngày càng tăng trong các thể chế đa phương – đã thể hiện tầm nhìn chiến lược rõ nét thông qua Chính sách Hành động Hướng Đông (Act East Policy), được Thủ tướng Narendra Modi công bố năm 2014. Chính sách này không chỉ kế thừa các giá trị cốt lõi từ Chính sách Hướng Đông (Look East Policy) được triển khai từ năm 1991, mà còn mở rộng đáng kể phạm vi, chiều sâu và mức độ ảnh hưởng của Ấn Độ với khu vực Đông Nam Á nói riêng và Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương nói chung.

Việt Nam, trong tổng thể chiến lược này, không chỉ đơn thuần là một thành viên của ASEAN mà còn được xem là “cửa ngõ Đông Nam Á” của Ấn Độ, cũng như là một trụ cột then chốt trong việc hiện thực hóa chính sách hướng Đông của Ấn Độ tại khu vực. Mặc dù hợp tác an ninh giữa hai nước ngày càng phát triển, quan hệ kinh tế vẫn chưa đạt được tiềm năng vốn có. Các rào cản về thể chế, kết nối hạ tầng, thiếu vắng doanh nghiệp đầu tàu và sự thiếu gắn kết trong chuỗi giá trị khu vực đang cản trở tiến trình hội nhập sâu rộng. Đây chính là vấn đề trọng tâm mà cả hai phía cần khẩn trương tháo gỡ nếu muốn kiến tạo một hành lang kinh tế bền vững, hiệu quả và có khả năng chống chịu trước các biến động địa kinh tế.

Cuốn sách này được thực hiện nhằm đóng góp vào kho tàng tri thức khoa học về quan hệ kinh tế quốc tế, đặc biệt trong bối cảnh Chính sách Hành động Hướng Đông đang bước sang giai đoạn triển khai sâu rộng hơn. Với trọng tâm là phân tích hợp tác kinh tế giữa Ấn Độ và ASEAN lấy Việt Nam làm trung tâm tham chiếu, nghiên cứu hướng tới ba mục tiêu lớn:

(i) làm rõ nền tảng chiến lược và động lực của Chính sách Hành động Hướng Đông;

(ii) đánh giá thực trạng, tiến trình và triển vọng hợp tác kinh tế giữa Ấn Độ với ASEAN và Việt Nam;

(iii) đề xuất các hàm ý chính sách thiết thực cho Việt Nam nhằm tận dụng cơ hội và giải quyết các thách thức trong hợp tác này.

Chúng tôi cho rằng, việc đặt Việt Nam ở vị trí chủ động, kiến tạo và dẫn dắt một phần trong tiến trình kết nối kinh tế Ấn Độ – ASEAN không chỉ là một lựa chọn chiến lược khả thi, mà còn là một tất yếu trong bối cảnh đất nước đang vươn lên trở thành một trong những đầu tàu tăng trưởng của khu vực. Với lợi thế địa chính trị, cơ sở hạ tầng ngày càng hoàn thiện, môi trường đầu tư cải thiện mạnh mẽ và chính sách ngoại giao linh hoạt, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành mắt xích quan trọng trong hành lang kinh tế Đông – Tây, đóng góp tích cực cho mục tiêu xây dựng một Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do, rộng mở, dựa trên luật lệ và phát triển bao trùm.

Cuốn sách này được thực hiện trên cơ sở kết quả của đề tài cơ bản cấp bộ, với sự quan tâm hỗ trợ từ Viện Nghiên cứu Nam Á, Tây Á và Châu Phi, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam – cơ quan chủ quản đã cấp kinh phí, tạo điều kiện thuận lợi về chuyên môn, hành chính và học thuật để nhóm nghiên cứu triển khai công trình một cách bài bản và hiệu quả.

Chúng tôi cũng xin trân trọng cảm ơn đội ngũ cộng sự – những người đã miệt mài đóng góp chuyên môn, công sức và tinh thần trách nhiệm cao trong suốt quá trình nghiên cứu, biên tập và hoàn thiện cuốn sách này.

Chúng tôi hy vọng rằng cuốn sách này sẽ là một tài liệu tham khảo hữu ích đối với các nhà hoạch định chính sách, học giả, nghiên cứu sinh, sinh viên và tất cả những ai quan tâm đến quan hệ Ấn Độ – ASEAN, cũng như vai trò của Việt Nam trong tiến trình hội nhập kinh tế khu vực và toàn cầu.