Kỷ yếu Hội thảo khoa học "Nhận diện những điểm nổi bật của cục diện Trung Đông và Châu Phi đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045"

LỜI MỞ ĐẦU

Trung Đông - Châu Phi là khu vực địa lý có tầm quan trọng địa - chính trị, địa - chiến lược trên thế giới. Ngoài ra, mỗi khu vực có một lợi thế đặc thù: Trung Đông giàu có về nguồn dầu mỏ, khí đốt cũng như nguồn tài chính dầu mỏ từ các quốc gia vùng Vịnh; Châu Phi phong phú về tài nguyên khoáng sản, phục vụ sự phát triển công nghệ mới và góp tiếng nói của một số lượng quốc gia rất lớn trên các diễn đàn quốc tế. Do đó, từ trước tới nay khu vực này luôn là nơi các cường quốc, các thế lực trọng yếu trên thế giới tranh giành ảnh hưởng.

Khái niệm cục diện ở khu vực đề cập đến toàn bộ tình hình mọi mặt (chính trị, kinh tế, quân sự…) của khu vực được biểu hiện ra trên một “lát cắt” thời gian; cũng như tương quan giữa các lực lượng chính trị chủ yếu trên bàn cờ chính trị khu vực. Trong đó, nghiên cứu chú trọng nhất vào vấn đề chính trị- an ninh, các yếu tố khác như kinh tế, văn hóa, tôn giáo… là bối cảnh chung.

Cục diện Trung Đông và Châu Phi thay đổi mạnh mẽ kể từ khi diễn ra biến động chính trị Mùa xuân Arab năm 2011. Sự kiện này khiến cho toàn bộ cục diện khu vực từ chính trị, an ninh, ngoại giao, kinh tế, quốc phòng, văn hoá xã hội… đều biến đổi mạnh mẽ. Ở Trung Đông, bên cạnh những yếu tố tích cực như quan hệ giữa các nước Arab đã theo hướng gắn kết; quan hệ hoà hữu bước đầu giữa Iran và Saudi Arabia, Iran và Iraq, Ai Cập và Thổ Nhĩ Kỳ...; thời gian qua Trung Đông cũng xảy ra rất nhiều vấn đề, đó là: xung đột giữa lực lượng Hamas và Israel, quan hệ Israel - các nước Arab chuyển biến xấu, mâu thuẫn Israel - Iran... Với Châu Phi, một loạt các quốc gia như Niger, Gabon tiến hành đảo chính, gây đảo lộn tình hình chính trị của khu vực Tây Phi và Trung Phi. Trong vòng chưa đầy ba năm, 08 cuộc chính biến đã xảy ra tại khu vực, khiến thế giới thực sự lo ngại về làn sóng bất ổn chưa dừng lại. Châu Phi có thể trở lại vòng xoáy đảo chính như đã từng diễn ra trong quá khứ và dẫn đến những hậu quả khôn lường. Tuy kinh tế châu Phi cũng đạt một số điểm khởi sắc song nhìn về tổng thể, sự rối ren trong chính trị và an ninh đang kiềm chế sự phát triển của toàn châu lục.

Sự thay đổi cục diện của Trung Đông – Châu Phi không chỉ xuất phát từ bản thân khu vực mà phần lớn đến từ các tác nhân bên ngoài, đó là sự cạnh tranh nước lớn đối với các quốc gia Trung Đông và Châu Phi. Việc nhận diện và đánh giá tình hình cục diện của khu vực cần được xem xét theo hướng đa chiều cạnh, đặc biệt là mối tương quan lực lượng giữa các nước lớn trên các các khía cạnh khác nhau (từ kinh tế, chính trị, an ninh, văn hoá, xã hội...).

Mục tiêu của Hội thảo “Nhận diện những điểm nổi bật của cục diện Trung Đông và Châu Phi đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” nhằm tạo diễn đàn để các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu, các đại biểu… cùng nhau chia sẻ và trao đổi thông tin, phân tích, nhận diện những điểm nổi bật của cục diện Trung Đông và Châu Phi trong những năm vừa qua, đồng thời có những đánh giá tác động và dự báo đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Đây cũng là những luận cứ khoa học đề xuất cho các nhà hoạch định chính sách, trong đường lối đối ngoại của Đảng và Nhà nước. Hội thảo khoa học: “Nhận diện những điểm nổi bật của cục diện Trung Đông và Châu Phi đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”; nằm trong khuôn khổ Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ: “Cục diện Trung Đông và Châu Phi đến năm 2030, tầm nhìn đến giữa thế kỷ 21, tác động đối với cục diện và trật tự thế giới”; thuộc Chương trình Trọng điểm cấp Bộ: “Nghiên cứu cục diện thế giới đến năm 2030 phục vụ mục tiêu hội nhập và phát triển đất nước giai đoạn mới”.

Cuốn kỷ yếu Hội thảo “Nhận diện những điểm nổi bật của cục diện Trung Đông và Châu Phi đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” lựa chọn và biên soạn để xuất bản các báo cáo có giá trị, hàm lượng khoa học cao, thể hiện góc nhìn đa chiều của các nhà nghiên cứu. Nội dung kỷ yếu được chia làm 2 phần: (1) Phần 1: Những điểm nổi bật của cục diện Trung Đông và Châu Phi; (2) Phần 2: Dự báo Cục diện Trung Đông và Châu Phi đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Ban tổ chức Hội thảo và Ban chủ nhiệm đề tài trân trọng cảm ơn các chuyên gia, các nhà nghiên cứu, các quý vị đại biểu đã tham dự hội thảo, gửi các báo cáo khoa học, đóng góp ý kiến quý báu để hội thảo thành công và xuất bản cuốn Kỷ yếu này. Hy vọng cuốn Kỷ yếu sẽ là nguồn tài liệu tham khảo hữu ích cho hoạt động nghiên cứu, giảng dạy và các bạn đọc quan tâm đến chủ đề này!

TM. BAN TỔ CHỨC

TS. Trần Thuỳ Phương